14 Kasım 2022 Dünya Diyabet Günü
2022 Dünya Diyabet Günü için iki ayrı tema belirlenmiş durumdadır. Dünya Sağlık Örgütü temayı “Diyabet Tedavisi ve Bakımına Erişim” olarak ilan etmişken, bu alanın en önemli paydaşlarından olan Uluslararası Diyabet Federasyonu “Yarınları Korumak İçin Eğitim” temasını duyurmuştur. Her ne kadar iki farklı tema olsa da, her iki tema da diyabet konusunda çok önemli iki ayrı konuya odaklanmaktadır.
Diyabetli bireyler, hastalıklarını yönetmek, hastalıkla yaşamak ve muhtemel komplikasyonlardan kaçınmak için sürekli tedavi, bakım ve desteğe ihtiyaç duyarlar. Oysa dünyada milyonlarca diyabet hastasının yeterli tedavi ve bakıma erişemediği bilinmektedir.
Uluslararası Diyabet Federasyonu (IDF: International Diabetes Federation) tarafından düzenli olarak yayımlanan Diyabet Atlasının 10. Baskısında, 2021 yılı itibariyle dünyada 537 milyon yetişkinin diyabetle yaşadığı (yaklaşık yetişkinlerin 1/10’u) bildirilmekte bu sayının 2030'da 643 milyona ve 2045'te 783 milyona çıkmasının beklendiği ifade edilmektedir.
Maalesef neredeyse diyabetli bireylerin yarıya yakını (%44) henüz hastalığının farkında değildir. Bu durumda olan yaklaşık 240 milyon bireyin çoğunluğu tip 2 diyabetlidir. Diyabet hastalarının 3/4'ünden fazlası düşük ve orta gelirli ülkelerde yaşamaktadır. Bunlara ek olarak 19 yaş altında 1,2 milyondan fazla çocuk ve ergen de tip 1 diyabet hastasıdır.
2021 yılında en az 966 milyar dolar diyabetli bireylerin sağlık harcamaları için kullanılmıştır ki bu rakam sağlık hizmetlerine harcanan küresel toplamın %9'una karşılık gelmektedir. Yine 2021 yılındaki 6,7 milyon ölüme diyabetin neden olduğu hesaplanmaktadır.
Bu olağanüstü rakamlar ve diyabetin doğru yönetilememesi durumunda ortaya çıkabilecek ağır komplikasyonlar, diyabet hastalarına etkin bir tedavi ve bakım sağlanmasının ne kadar önemli olduğunu göstermektedir. Öte yandan pek çok diyabet hastasının hastalıklarının farkında olmamaları sebebiyle tedavi sürecinin gecikmesi ve risk faktörlerinden korunmayı bilmeyen bireyler yüzünden diyabetin artmasının beklenmesi de bu süreçte eğitimin ne kadar önemli olduğunu ortaya koymaktadır.
Bakanlığımız tarafından toplumda diyabet farkındalığını arttırarak, gelecek nesilleri diyabetten korumayı ve tanı alan hastalara sunulan diyabet bakım kalitesinin yükseltilmesini, komplikasyonların ve diyabete bağlı ölümlerin azaltılmasını amaçlayan “Türkiye Diyabet Programı” uygulanmaktadır. Türkiye Diyabet Programı’nda diyabet hastalığı ile ilgili genel bilgiler özetlenmiş, diyabetin Dünya’da ve Türkiye’de mevcut durumu ortaya konmuş ve diyabetle etkin mücadele edilebilmesi için ulaşılması gereken 5 amaç belirlenmiştir. Bu amaçlar;
- Etkin diyabet yönetimi için politika geliştirmek ve uygulamak,
- Diyabetin önlenmesini ve erken tanı konmasını sağlamak,
- Diyabet ve komplikasyonlarının etkin tedavisini sağlamak,
- Çocukluk çağında diyabet bakım ve tedavisini geliştirmek,
- Tip 2 diyabet ve obeziteyi önlemek, diyabet ve diyabet programını etkin izlemek ve değerlendirmektir.
Ülkemizde diyabet bakımına erişimin ve kalitesinin artırılması için birinci basamakta aile hekimlerinin sürece katılımları sağlanmıştır. Hastalık Yönetim Platformu aracılığıyla aile hekimlerine hedef nüfuslarında yapılacak diyabet tarama ve izlemleri ile etkin diyabet bakımına erişim artırılması hedeflenmektedir. Platform bir klinik kılavuz işlevi de görmekte ve bunun yanı sıra Uzaktan Sağlık Eğitimi Sistemi içerisinde “Aile Hekimlerine Yönelik Diyabet Yönetimi Eğitimi” bulunmaktadır.
Türkiye Diyabet Programının 2023-2027 yıllarını kapsayacak şekilde güncellenmesi çalışmaları tamamlanmış durumdadır. Sağlıklı ve aktif bir hayat tarzının benimsenmesi diyabetten korunmak için en önemli unsur durumundadır. Bunu kolaylaştırmak amacıyla hazırlamış olduğumuz “Yetişkinlerde ve Çocukluk Çağı Obezitesinin Önlenmesi ve Fiziksel Aktivite Eylem Planımız 2019-2023” tüm paydaşlarla birlikte uygulanmaya devam edilmektedir.
Gerek tedavi gerek bakım ihtiyaçları açısından özel bir grubu oluşturan, ancak etkin bir hastalık yönetimi ile normal bir hayat sürdürebilen çocuk diyabetlilerin günlerinin önemli bir kısmını geçirdikleri okullarında, öğretmenlerinin de desteği ile hastalıklarını etkin bir şekilde yönetmeleri amacıyla Okulda Diyabet Programı Eğitim Platformu hayata geçirildi.
Çocuk Endokrinolojisi ve Diyabet Derneğinin bilimsel desteği ve Milli Eğitim Bakanlığımız ile 2010 yılından bu yana işbirliği içinde yürütülen programın amacı diyabetli çocukların okuldaki bakımlarını güçlendirmek ve öğretmen ve öğrencilere çocuklarda diyabet bulgularını öğreterek erken tanı konmasına yardımcı olmaktır.
Öğretmenlerin kan şekeri düşüklüğünde ve diğer acil durumlarda ne yapmaları gerektiği konusunda eğitim aldıkları, diyabetli çocukların gerektiğinde ara öğünlerini almaları, insülinlerini yapmaları için kolaylık sağlandığı, arkadaşları ile uyumlu ve ayrımcılığa uğramadan bir okul yaşamı sürmeleri için destekleyici bir ortam oluşturmayı hedefleyen program kapsamında 12 yılda birçok aktivite yapılmış ve diyabetli çocukların okulda bakımı konusunda ülke düzeyinde iyileşmeler sağlanmıştır.
Program kapsamında amacı, diyabetli çocukların okulda, evlerindeki gibi güvenli bir şekilde zaman geçirmelerini sağlamak, onları desteklemek ve bunun için başta öğretmenler olmak üzere okul çalışanlarını eğitmek olan bir eğitim platformu da oluşturulmuştur. Platformda 9 adet yeni video, şimdiye kadarki belgeler, videolar, çalışmalar ve çocuk ve öğretmenler için gerekli bilgiler yer almaktadır.